Niby sprawa oczywista, a jednak sprawia, że zatroskane matki nie śpią po nocach, zastanawiając się nieustannie czy ich pociecha na pewno mówi tyle, ile powinno. Przeczytaj artykuł i sprawdź, czy rzeczywiście jest się czym martwić.
Etapy rozwoju mowy
Każde dziecko rozwija się we własnym tempie i nie można wszystkich oceniać tak samo. Niemniej jednak powstały specjalne wytyczne, według których orientacyjnie bada się rozwój mowy. Korzystają z nich logopedzi, tj. specjaliści od mowy.
Kryterium składa się z pięciu etapów, które powstały dzięki wnikliwej obserwacji rosnących dzieci. Norma zawsze ustalana jest na podstawie większości, dlatego często zdarzają się od niej odstępstwa. Doświadczony, wykwalifikowany specjalista doskonale wie, jaki jest „margines błędu”.
Norma rozwoju mowy:
- Okres prenatalny;
- Okres melodii (0-1 rok życia);
- Okres wyrazu (1-2 rok życia);
- Okres zdania (2-3 rok życia);
- Okres swoistej mowy dziecięcej (3-7 rok życia).
Na podstawie powyższej klasyfikacji diagnozuje się opóźniony rozwój mowy, czyli stan, w którym maluch nabywa umiejętności komunikacyjne, ale później niż jego rówieśnicy. Taka diagnoza obliguje do szukania przyczyny – opóźnienie może występować samoistnie lub wynikać z wad anatomicznych, takich jak np. skrócone wędzidełko, zaburzeń neurorozwojowych, np. autyzmu lub ze stresu i lęku.
Co i kiedy, czyli czy twoje dziecko mówi tyle, ile trzeba?
Logopedzi wyróżniają dwa tzw. słowniki – czynny i bierny. Pierwszy rodzaj dotyczy zasobu słownictwa mówionego, drugi zaś, rozumianego. Repertuar językowy stopniowo poszerza się każdego dnia, zaczynając od nauki biernej, przechodząc do czynnej.
Zanim zacznie się mowa
Dzieci nie mówią wszystkich głosek od razu. Potrzebują czasu, ponieważ ludzki narząd mowy rozwija się przez kilka pierwszych lat życia, zanim w pełni się wykształci. Okres prenatalny to etap, w którym dziecko znajduje się w łonie matki. W trzecim trymestrze ciąży płód odbiera wszystkie dźwięki z zewnątrz, bo narząd słuchu jest dostatecznie ukształtowany. Jest to moment, w którym pociecha uczy się głosu rodziców oraz nabywa melodię języka ojczystego – akcent.
Kolejne stadium, melodii, rozpoczyna się krzykiem, którego nie wolno ignorować. Takie postępowanie może spowodować, że dziecko nie będzie chciało później mówić. Jeżeli wydaje głośny dźwięk, to znaczy, że czegoś potrzebuje. To pierwsze komunikaty twojego malucha, dzięki którym uczy się, że ludzie reagują na jego głos.
Następnie berbeć wydaje z siebie przypadkowe dźwięki, zwane głużeniem. W okolicy piątego miesiąca życia zaczyna gaworzyć za pomocą krótkich sylab, np. „ma-ma-pa-pa”. Brak gaworzenia może świadczyć o uszkodzeniu słuchu lub głuchocie!
Od pierwszego wyrazu do zdań złożonych
Okres wyrazu, jak nazwa wskazuje, polega na tym, iż pociecha wypowiada intencjonalnie swoje pierwsze słowa. Stara się jak najwięcej powtarzać po rodzicach lub postaciach z bajek i wiele rozumie. Pod koniec tego etapu występują dwuwyrazowe zdania, takie jak „mama da”. Dziecko, aby pomóc innym rozpoznać komunikat, wskazuje palcem na to, czego chce.
W czasie między 2. a 3. rokiem życia można się już dogadać z maluchem. Tworzy zdania, używając rzeczowników, czasowników oraz przymiotników i przysłówków. Pomimo wielu agramatyzmów, czyli błędów językowych, jesteś w stanie bez problemu zrozumieć, o czym opowiada. Szybko uczy się na pamięć prostych piosenek lub wierszy. Próbuje być jak najbardziej samodzielne i to właśnie w tym okresie można wyłapać pierwsze zaburzenia mowy wymagające terapii logopedycznej.
Ostatni etap trwa najdłużej. W przypadku seplenienia lub omijania wybranych głosek koniecznie skonsultuj się ze specjalistą. Każde przedszkole ma obowiązek zatrudniać terapeutę mowy. Możesz poprosić go o sprawdzenie umiejętności dziecka, albo zapisać się na wizytę w prywatnej przychodni.
Do piątego roku życia maluch powinien umieć wypowiadać wszystkie głoski, nawet sz, ż/rz, cz i dż, do siódmego łącznie z najtrudniejszą „r”. W wieku sześciu lat dzieci potrafią mówić poprawnie gramatycznie, bez problemu wyrażają swoje potrzeby, nazywają emocje i opisują swój dzień. Zarówno słownik bierny, jak i czynny jest w pełni rozwinięty.
